Ahmet Shala, dëshmitar i Qeverisë së Kosovës në gjykatën e arbitrazhit, qëndronte i hutuar përballë panelit ndërkombëtar të gjyqtarëve dhe një grupi avokatësh të mirënjohur, të gatshëm të demaskonin çdo fjalë të tij. Atmosfera në sallë ishte e rënduar; nuk kishte vend për gabime, dhe secila përgjigje po regjistrohej me kujdes.

“A e njihni z. Behgjet Pacolli?”, pyeti avokati Christian Schmid i zyrës Bratschi me një qetësi të ftohtë që e bënte pyetjen akoma më të rrezikshme. “Jo, nuk me kujtohet qe jam takuar diku, nuk jam takuar dhe nuk njoh, personalisht”, u përgjigj Shala, duke u përpjekur të ruante një ton të sigurt. “Nuk njiheni mes veti?”, pyet avokati prapë. “Jo”, përgjigjet Ahmeti. “Kur e keni takuar për herë të fundit”? “Nuk kam pasur ndonjë kontakt me të”, deklaroi Shala, por atëherë ndodhi e papritura.

Avokati e nxjerr një dosje të trashë dhe vendos mbi tryezë disa fotografi, i gatshëm të demonstrojë fotografitë e takimit që kishte ndodhur muaj me parë, kur Shala dhe Pacolli shfaqeshin së bashku duke biseduar në një restorant në Prishtinë. Ne dosje kishte edhe fakte që vetëm 2 muaj më parë, Shala kishte udhëtuar me avion privat me zotin Pacolli.

Për një moment, pamja e Shalës ndryshoi – sytë iu zgjeruan, dhe fytyra iu skuq nga sikleti. “Si mund të mohoni një gjë të tillë kur ja ku janë fotografitë?”, vijoi avokati, duke i shtrënguar dëshmitarit rrethin nga ku nuk mund të dilte më.

Në atë çast, në sallë nuk u dëgjua asgjë përveç zërave të ulët të avokatëve që komentonin mes vete. Ishte më se e qartë se Qeveria e Kosovës kishte dërguar një dëshmitar  të papërgatitur dhe, më keq akoma, të gatshëm për të gënjyer në një proces të nivelit më të lartë ndërkombëtar. Kjo ishte pikërisht ajo që ekipi ligjor i Pacollit kishte pritur, dhe momenti i çarjes së mbrojtjes së palës kosovare sapo kishte nisur…

Një nga sagat më të gjata dhe të ndërlikuara të privatizimit në Kosovë, ajo e Hotelit Grand në Prishtinë, përfundoi me një vendim të Gjykatës Ndërkombëtare të Arbitrazhit në favor të Behgjet Pacollit dhe kompanisë së tij, “Mabco Construction”. Procesi filloi në vitin 2005 kur Agjencia Kosovare e Mirëbesimit shpalli tenderin për privatizimin e hotelit, por pas një sërë mosmarrëveshjesh, akuzash për korrupsion, rigjykimesh dhe vendimesh gjyqësore të kontestuara, çështja përfundoi në arbitrazh, ku Pacolli u kompensua me mbi 8 milionë euro. Historiku i këtij rasti zbardh tensionet mes bizneseve private, institucioneve shtetërore dhe aktorëve ndërkombëtarë.

Telefonata dhe oferta e dyshimtë

Ishte viti 2004, një periudhë kur privatizimi në Kosovë sapo kishte filluar të marrë hov, dhe çdo pasuri publike e rëndësishme po bëhej objekt interesash të mëdha, jo vetëm ekonomikë, por edhe politikë. Në një zyrë të heshtur në Prishtinë, telefoni i Behgjet Pacollit ra me një tingull të qartë, ndërsa ai ishte në mes të një takimi. Në anën tjetër të linjës ishte Ahmet Shala, përfaqësues i atëhershëm i AKM-së, që fliste me një ton të sjellshëm, por të ngurtë.

“Z. Pacolli, po ju telefonoj në lidhje me një mundësi të rëndësishme. Po hapim një tender për Hotelin Grand, një projekt me potencial të madh. Mendoj se ju  do të ishit kandidatë të shkëlqyer për këtë proces”, tha Shala, duke u përpjekur të tingëllonte si një zyrtar i mirëfilltë.

Pacolli dëgjoi me kujdes, duke pritur një detaj që nuk vonoi të shfaqej. “Sigurisht, me potencialin tuaj financiar dhe përvojën që keni, do të ishte shumë e lehtë të fitoni këtë tender”.

Sipas informatave që ka Albanian Post, Shala e kishte ftuar z. Pacolli për një takim në Tiranë ku, siç thuhet brenda takimit në gjykatë , kishte kërkuar se mund “të flasim edhe për disa detaje të tjera më vonë”, – kishte shtuar Shala, duke e lënë të hapur idenë e një marrëveshjeje joformale.

Pacolli, i njohur për refuzimin e tij ndaj marrëveshjeve me institucione shtetërore sepse sapo kishte hapur një parti, e ndërpreu bisedën me një përgjigje të prerë: “Z. Shala, faleminderit për telefonatën, por nuk marr pjesë në procese që nuk janë plotësisht transparente. Nuk më intereson të përfshihem në diçka që më pas do të më ndjekë si hije”.

Shala nuk u dorëzua. Pak ditë më vonë, të njëjtën ofertë e mori edhe një tjetër biznesmen, i cili e kundërshtoi në të njëjtën mënyrë, duke i bërë të qartë se nuk do të hynte në një garë ku përfshirja politike dhe interesat korruptive dukeshin që në fillim.

Ky refuzim i prerë nga dy biznesmenët i vendosi ata në një pozitë të ndërlikuar: larg favoritëve të tenderit, por në qendër të një konflikti që shumë shpejt do të përshkallëzohej në një betejë ligjore që do të zgjaste dy dekada. Për Shalën dhe të tjerët brenda sistemit, këta ishin investitorët që mund të kishin hyrë në marrëveshje të fshehta – por, për ironi të fatit, ishin pikërisht ata që e refuzuan korrupsionin që do të dilnin të dëmtuar nga i gjithë procesi.

Tensioni dhe ndjenja se ishin vënë në shënjestër ishin të prekshme. Pacolli e dinte se nuk do të përballej vetëm me procedura burokratike; përballë tyre ishin interesa të fuqishme, të mbështetura nga figura politike dhe institucione që vepronin në prapaskenë. Atmosfera në Prishtinë ziente nga spekulimet, ndërsa çdo lëvizje që bënin këta biznesmenë monitorohej nga ata që nuk kishin pranuar refuzimin si përgjigje.

Përplasjet fillestare dhe hyrja në konflikt

Në vitin 2006, pas shpalljes së tenderit nga AKM, hotelin e bleu “Unio Commerce”, në pronësi të Zylqif Berishës, për 8.1 milionë euro. Sipas kushteve të kontratës, blerësi duhej të investonte 20 milionë euro dhe të punësonte 570 punëtorë. Megjithatë, në një marrëveshje të mëvonshme, Behgjet Pacolli  hyri si bashkëinvestitorë, duke marrë shumicën e aksioneve të hotelit. Pacolli zotëronte 40% të aksioneve, ndërsa një tjetër biznesmen me 20%.

Mosmarrëveshjet nisën kur AKM-ja njohu vetëm Zylqif Berishën si pronar zyrtar dhe nuk e formalizoi pronësinë e Pacollit, pavarësisht se ky i fundit kishte bërë pagesa të mëdha për blerjen e aksioneve dhe për investime në hotel.

Rrugëtimi gjyqësor dhe dështimi i rigjykimit

Procesi filloi në Gjykatën Themelore, e cila ua njohu të drejtat Pacollit, por më pas Gjykata e Apelit ktheu çështjen për rigjykim. Rigjykimi nuk ndodhi kurrë, dhe vendimi përfundimtar ishte në dëm të tyre, edhe pse kishin paguar shumat përkatëse për aksionet. Palët u ankuan deri në Gjykatën Kushtetuese, por pa rezultat. Ky bllokim i zgjatur i detyroi investitorët të kërkojnë drejtësi në arbitrazh ndërkombëtar.

Procesi i arbitrazhit dhe përfaqësimi ligjor

Në vitin 2017, kompania “Mabco Construction” hapi një proces arbitrazhi në Dhomën e Arbitrazhit të Bankës Botërore, duke u mbështetur në konventat ndërkombëtare mes Zvicrës dhe Kosovës. Në këtë proces, Pacolli u përfaqësua nga firma ligjore Braschi International, një ekip i përbërë nga avokatë me përvojë: Robert O’Brien (USA), Sandra De Vito Braschi (CH), Khairie Gedal Esq (Angli), Artan Qerkini (Kosovë), Shkumbin Asllani (Kosovë)

Një moment kyç gjatë procesit ishte ballafaqimi i dëshmitarëve të qeverisë së Kosovës, Ahmet Shala, me avokatët e Pacollit. Kur avokati e pyeti nëse e njihte Pacollin dhe nëse e kishte takuar ndonjëherë, Shala mohoi çdo njohje. Megjithatë, avokati prezantoi fotografi nga një udhëtim në Ruandë, ku Shala dhe Pacolli shfaqeshin së bashku në një drekë biznesi.

Vendimi dhe pasoja për Qeverinë e Kosovës

Pas disa vitesh seancash dhe shqyrtimesh, Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit vendosi në favor të “Mabco Construction”, duke e dënuar Qeverinë e Kosovës me një kompensim prej mbi 8 milionë eurosh. Vendimi u bazua në parimin ligjor se nëse një palë merr pagesën për një objekt të shitur, ose duhet të dorëzojë objektin ose të kthejë shumën e marrë. Në këtë rast, gjykata vlerësoi se Qeveria e Kosovës kishte tentuar të përfitonte në mënyrë të paligjshme nga situata.

Pacolli nga ana tjetër mbetet për t’u theksuar se nuk ka kërkuar asnjë formë dëmshpërblimi tjetër, përveçse kthimin e shumës së investuar, edhe pse Qeveria e Kosovës në arbitrazh mbetet të paguajë 15 milionë euro.

Spekulime dhe tragjedia e Dino Asanajt

Një episod tragjik i kësaj sage ishte vetëvrasja e Dino Asanajt, ish-kryetar i AKP-së, në vitin 2012 i cili u bë pjesë e gjykimit ne arbitrqzh nga një përfaqësues i Qeverisë së Kosovës që në atë kohë kishte qenë në bordin e AKP.

Pas dështimit të privatizimit të hotelit dhe pas disa akuzave publike për korrupsion, Asanaj u gjet i vdekur në rrethana të dyshimta. Këtë rrethanë e zuri në gojë gjate gjykimit edhe përfaqësuesi i ish qeverisë së asaj kohe dhe kryetar i sindikatës së punëtorëve që përfaqësohej në AkP.

Megjithëse raportet zyrtare konkluduan se bëhej fjalë për vetëvrasje, opinioni publik dhe disa ish-zyrtarë të AKP-së ngritën dyshime mbi këtë përfundim, duke sugjeruar se ai mund të ishte shtyrë drejt këtij akti nga presione të ndryshme. Haxhi Arifi ka shërbyer si kryetar i Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës (BSPK) dhe gjithashtu ka qenë anëtar i Bordit të Agjencisë Kosovare të Privatizimit (AKP) gjatë periudhës kur Dino Asanaj ishte kryetar i bordit.  Dhe akuzoi palët në procesin gjyqësor se e kishin përfolur kot Dino Asanajn, por pa përmendur emra.

Mësimet e marra dhe pasojat për investitorët

Rasti i Hotelit Grand është një shembull i qartë i dështimeve institucionale dhe mungesës së transparencës në proceset e privatizimit në Kosovë. Për më shumë se 20 vjet, ky rast ndikoi në perceptimin e investitorëve të huaj për klimën e biznesit në vend, duke theksuar nevojën për reforma të thella në sistemin gjyqësor dhe në menaxhimin e pasurive publike.

A është kjo një fitore e vonuar për Pacollin, apo një humbje për shtetin e Kosovës që do të rëndojë mbi taksapaguesit? Kjo mbetet për t’u parë në dritën e vendimeve të ardhshme dhe ndikimit të këtij rasti në privatizimet e ardhshme.